Afval: een grondstof die de weg kwijt is

Ooit, lang geleden, begonnen we met afvalverwerking omwille van de hygiëne. We wilden niet omkomen in onze eigen rommel. Begin jaren negentig kwam daar, vanwege het milieu, recycling bij. De transitie naar een circulaire economie is next level: hoe kunnen we zodanig met onze grondstoffen omgaan dat onze output weer input is voor onze, of een andere, productieketen?

Tot nu toe blijft men in het denken over ‘circulair’ echter nog vaak hangen in de recyclingmodus, merken Laurens Groen en Ruud Hageman, CEO’s van cleantech bedrijf Milgro, in de dagelijkse praktijk. Als het aan hen ligt, komt daar snel verandering in. Er bestaat nog veel verwarring over de begrippen ‘circulair’ en ‘recycling’, stelt Groen. “Men denkt vaak al met een circulaire aanpak bezig te zijn wanneer de reststoffen apart worden ingezameld en weer tot een nieuwe grondstof worden verwerkt.

Maar meestal is dit downcycling. De ingezamelde grondstof wordt voor een laagwaardiger product ingezet. Dit kost veel kracht en energie. In een circulaire benadering zoek je naar een zo hoogwaardig mogelijke manier van hergebruik van grondstoffen.” In zijn visie is recycling een middel, geen doel. Een belangrijke stap in de richting van een echt circulaire aanpak is niet zozeer het terugdringen van de hoeveelheid afval, maar het tegengaan van verspilling. Afval zou een bewuste keuze van de keten moeten zijn, geen toevallige uitkomst.

Andere kijk op reststromen

Dat betekent al met al een andere kijk op afval en reststromen. Denken vanuit de keten, handelen vanuit inzicht. Om dat laatste te verkrijgen, is beschikbaarheid van data cruciaal. Wie weet wat hij weggooit, waarom en wanneer, kan verspilling tegengaan en sturen op een hoogwaardiger hergebruik van grondstoffen. “Daarmee is voor iedereen een betere businesscase te realiseren”, onderstreept Hageman. “Want circulair is mooi en prachtig, maar het moet wel geld opleveren, anders is het niet houdbaar.

Alleen winstgevende duurzaamheid is blijvend.” In het ideaalplaatje van een gesloten productieketen, denken product-ontwerpers al aan de tekentafel na over hergebruik ná het feitelijk gebruik. De consument betaalt dan bijvoorbeeld voor het gebruik en niet voor het bezit. Lineaire productieketens worden circulair gemaakt door producten na gebruik weer in te nemen en het liefst zonder al te veel bewerkingen (elders) opnieuw in te zetten.

De bekendste voorbeelden zijn de tapijtfabrikant die zijn klanten – letterlijk – voor vloerbedekking laat betalen en zelf onderhoud, vervanging en recycling of hergebruik regelt; of de ‘lichtleverancier’ waarbij de verlichting van (bedrijfs) ruimtes wordt verkocht en de klant zelf nooit een peertje hoeft te vervangen. Maar dat zijn de koplopers, onderstrepen Groen en Hageman. Op dit moment is nog slechts een procent of vijf van het bedrijfsleven concreet bezig om de eerste stappen te zetten richting circulaire economie.

Groeiend milieubewustzijn

De energietransitie waar we ons middenin bevinden, versnelt dit proces van bewustwording echter aanzienlijk. We raken ervan doordrongen dat de maatschappij sinds de industrialisatie steeds verder uit balans is geraakt. Afval hoopt zich op of leidt tot vervuiling bij de verwerking ervan.

Grondstoffen dreigen uitgeput te raken. De tijd van ongebreidelde verspilling loopt op z’n eind en de noodzaak van hergebruik dringt zich steeds meer aan ons op. Steeds meer middelgrote en grote bedrijven en multinationals willen hun afvalstromen gaan beheersen. Groen: “Je kunt afval zien als een grondstof die de weg kwijt is. Met een goed afval-managementsysteem krijg je inzicht in de verbruikte en gebruikte grondstoffen en kun je sturen op een optimale output, zowel ecologisch als economisch, die weer opnieuw te gebruiken is. In die zin is een afvalmanagementsysteem te vergelijken met een navigatiesysteem: het geeft je aan welke route je het best kunt volgen. Er wordt vaak gezegd: ‘afval is goud waard’. Wij zeggen: afvalinformatie is goud waard.”

De spagaat van de consument

Om de voordelen van een beter afvalmanagement te illustreren, trekt Groen de parallel met de consument, die zich in een ongemakkelijke spagaat bevindt. “Enerzijds word je als consument voortdurend belaagd met boodschappen die je uitdagen om producten te kopen; anderzijds vind je, wanneer je er weer vanaf wilt, de gemeente op je pad. Je krijgt als gewone burger steeds meer het gevoel dat je niks mag weggooien. Plastic moet in de ene bak, papier in de andere; dit is restafval en dat ineens niet meer.

Je wilt het goed doen, maar je weet niet hoe. Iedereen wil daar graag in ontzorgd worden. Datzelfde geldt voor bedrijven. En dat is onze business.” Waar de afgelopen decennia CRM- systemen voor het managen van klantgegevens, HRM-systemen voor personeelsbeheer en ERP-systemen voor financiële controle breed ingeburgerd raakten, zijn afvalmanagementsystemen nog niet uitbundig voorhanden. Het bedrijf van Groen en Hageman is volgens de CEO’s vooralsnog de enige aanbieder in Europa.

Door de implementatie van een digitale ‘control room’ neemt Milgro het gehele afvalmanagement uit handen van de klant. Het bedrijf zorgt voor een sluitende afval- en grondstoffenboekhouding, beheerste processen, onafhankelijke kwaliteits- en waardebepaling, rapportages en 24×7 support. “Daarmee realiseren we ge- middeld al gauw tientallen procenten kostenreductie, in combinatie met een meetbaar duurzamere bedrijfsvoering. Wij verdienen onszelf binnen een jaar terug,” aldus Hageman.

Slim nadenken

Mooi natuurlijk, die kostenbesparing. Maar hoe brengt datamanagement de circulaire economie concreet dichterbij? Groen geeft een voorbeeld. “Stel dat onderdelen voor het productieproces van een klant worden aangevoerd in houten kratten. Wanneer dit niet bewust geregistreerd en geregisseerd wordt, belanden die kratten waarschijnlijk bij het afvalhout en worden ze in het beste geval gerecycled. Door die afvalstromen zichtbaar te maken, kun je slim nadenken over een businesscase voor retourverpakkingen.

Van kunststof bijvoorbeeld. Wanneer je de terugreis kunt organiseren, komt het meervoudig gebruik van verpakkingsmateriaal binnen handbereik. Als je weet dat je de gebruikte grondstoffen terugkrijgt, ga je anders kijken naar de grondstoffen die je inzet. Als de hele productieketen bij dat nadenken wordt betrokken, ben je bezig met vernieuwing. Wij verbinden, als onafhankelijke regisseur, bedrijven in de keten. We maken de kansen zichtbaar en ons systeem en onze diensten faciliteren het proces.”

Een winkelketen met 1.000 vestigingen kan binnen een maand op hun afval-managementsysteem zijn aangesloten, schetst Hageman. “Een organisatie of bedrijf moet er wel klaar voor zijn. Wanneer je ons managementsysteem integreert in je dagelijkse bedrijfsvoering, en echt iets dóet met de resultaten, dan kom je stap voor stap dichter bij een sluitende grondstoffenbalans. Duurzaam én winstgevend.”