Onze snel veranderende samenleving vraagt om een nieuw soort leider, om wendbaar leiderschap. Een leider die weerstand wegneemt in plaats van toevoegt. Die een organisatie laat dansen in plaats van werken. Dat stelt Rutger Slump, senior trainer bij opleidingsinstituut de Baak.
Wendbaarheid: de weg van de minste weerstand
De wereld verandert snel en wordt steeds complexer. Dankzij technologische innovaties is het mogelijk om heel snel nieuwe producten en diensten naar de markt te brengen. Daar zijn startups vaak erg goed in. Dat komt door hun wendbaarheid, waardoor ze continu kunnen innoveren en inspelen op hun omgeving. De radiometer van Crooke is een prachtige metafoor om dit te verduidelijken. Hij maakte in 1870 een glazen bol waarin een molentje kan draaien enkel door de warmte van het licht dat op het glas valt. Dit kan doordat de bol vacuüm is waardoor er geen weerstand bestaat, en het molentje dus al bij de kleinste impuls gaat draaien. Het zou niet werken wanneer er lucht of water in de bol zou zitten. Grote organisaties zijn door de jaren heen vol met systemen en structuren gelopen waardoor een eenvoudige beweging erg lastig is geworden. De uitdaging van de wendbare leider van nu is om te zorgen voor een omgeving waarin mensen makkelijk in beweging kunnen komen. Hoe zorg je dus voor minimale structuren om maximale flow te laten ontstaan?
De wendbare leider weet dat het huis nooit op orde komt
De wendbare leider weet dat stabiliteit een illusie is. Er is immers continu onzekerheid in de bewegende markt. Praktisch gezien lost de wendbare leider dit op door het team meer vrijheid te geven om snel op veranderingen te kunnen inspelen. Opvallend is dat medewerkers (en managers) gehecht zijn aan de structuren. We hebben last van een collectief stockholmsyndroom: we krijgen weinig intrinsieke motivatie bij de gedachte aan verplichte targets, maar voelen tegelijk sympathie voor protocollen en structuren omdat deze rust brengen. De leider kan dit gat tussen structuur en wendbaarheid overbruggen door samen met het team inspirerende uitdagingen te formuleren, door diversiteit in het team te regelen en tegengeluid te stimuleren. Een wendbare leider rekent mensen niet af op fouten, maar stelt leren centraal.
We gaan naar de maan omdat het moeilijk is
Een goede wendbare leider is als een magneet waar mensen bij willen horen. Dit heeft te maken met intermenselijke vaardigheden én omdat hij of zij in staat is om doelstellingen te formuleren die inhoudelijk prikkelend en uitdagend zijn zodat je er zelfs ’s avonds nog over nadenkt. Waar harde targets muren van weerstand kunnen opwerpen, werken dergelijke uitdagingen als magneten waartoe mensen zich aangetrokken voelen. Het bekendste voorbeeld is wellicht wel van Kennedy met zijn uitdaging om naar de maan te gaan, maar dichterbij kun je bijvoorbeeld kijken naar een zorginstelling die haar uitdaging omschreef als: hoe kunnen we demente bejaarden een gevoel van vrijheid geven, ondanks dat ze een gevaar zijn voor zichzelf en voor hun omgeving? Hoeven we het dan helemaal niet meer over geld te hebben? Natuurlijk wel, een team moet weten hoeveel geld er nodig is om gezond te blijven, maar weet wel dat dat voor hen niet de reden is om in beweging te komen en zich van hun beste kant te laten zien.
Creëer een A-team!
Functionele diversiteit is voor wendbare teams een voorwaarde. Hiermee bedoel ik het tijdelijk samenbrengen van ver-schillende relevante kwaliteiten om een klus te klaren. Diversiteit zorgt misschien voor frictie, maar levert vooral verschillende invalshoeken die nodig zijn om tot een oplossing te komen. Ik gebruik vaak the A-team van de gelijknamige televisieserie als metafoor. Dat is een zeer diverse groep waarin ieder zijn eigen unieke taak heeft. De leider, Hannibal, geeft de teamleden veel vrijheid binnen een bepaalde bandbreedte. Holding the space, noemen we dat: mensen de ruimte geven om initiatieven te nemen. Als het nodig is geeft zo’n leider een aanwijzing en richting, maar verder laat hij het team zijn gang gaan. Focus aanbrengen, maar ook zaken ter discussie durven stellen is een belangrijke taak van de leider in een wendbaar team. Je bent continu op zoek naar de balans hiertussen.
Word geen methodefundamentalist
Wat je nu vaak ziet, is dat organisaties bijvoorbeeld helemaal agile of lean gaan werken. Dat is dan de nieuwe werkelijkheid en alles wat er wordt gedaan, moet daarbinnen vallen. Het tegenstrijdige hieraan is dat je je wendbaarheid verkleint door zo’n fundamentalistisch uitgangspunt in te nemen. In sommige situaties is agile werken niet de beste oplossing en dan moet je flexibel durven zijn. Het is de professional die iets laat werken, niet de methode.
Grote veranderingen beginnen klein
Voor sommige organisaties is de stap van strak ingeregelde processen naar de wendbare organisatie beangstigend groot. Ze willen zijn als bijvoorbeeld IBM en Semco, die ooit een vrij radicale overgang maakten. Er zijn echter weinig goede voorbeelden van grote organisaties die hun werkwijze zo radicaal hebben om weten te gooien. Daarom stel ik een organische overgang voor. Experimenteer bij afdelingen, kijk wat daar werkt en laat dat weer overvloeien naar andere afdelingen. Of kies voor creatieve destructie: soms moet je iets kapot maken om ruimte te laten ontstaan voor iets nieuws. Welk uitgangspunt je ook kiest, leren en aanpassen staat in de kern vlak naast de wil om het te laten slagen.
Maak jezelf en je team wendbaar in de praktijk
De Baak verzorgt individuele trainingen en maatwerktrainingen. Wij geloven dat organisaties in beweging komen als je de eigenheid van medewerkers vergroot. De wereld is zo complex dat standaardoplossingen niet meer werken. Daarom is eigenwijs en persoonlijk leiderschap nodig. Wij maken personen en teams wendbaar door samen te leren rond een actueel organisatievraagstuk. Zo kom je echt in bewegingen met de talenten die er zijn. Trajecten wisselen we af van werken op de werkvloer met reflectie daarbuiten. Op zoek naar nieuwe invalshoeken gaan we ook op pad: we gaan op bezoek bij bijvoorbeeld startups, leren weer echt te kijken door in gesprek te gaan over kunst in een museum, of laten professionals op onderzoek gaan naar trends in de stad. Kortgezegd: We helpen normale mensen om buitengewone dingen te doen.
