Bij de term smart city krijgen veel mensen een beeld van een sciencefictionachtige omgeving, waar alles draait om high tech innovaties en data. Deze innovaties zijn echter niet de belangrijkste verandering in de stad van de toekomst. In een échte slimme stad gaat het helemaal niet over techniek, maar om de mensen, aldus Irene Bruines, Smart City manager bij Ziut.
Als de techniek niet belangrijk is, wat is dan wel de belangrijkste verandering in de slimme stad?
“Natuurlijk is de techniek wel belangrijk, maar dat is niet de eerste zorg. De techniek vul je later wel in. Het gaat vooral om de mensen. Het besef dat we onze openbare ruimte anders moeten inrichten, omdat het slimmer, prettiger, duurzamer of goedkoper kan en de manier waarop deze verandering tot stand komt. In het pre-smart city tijdperk waren we gewend dat gemeenten hun taken op onderdelen uitbesteedden aan gespecialiseerde marktpartijen.
Gemeenten wisten wat er nodig was om de stad veilig en leefbaar te houden en beschikten over de benodigde expertise. En de burgers? De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders (B&W) vertegenwoordigden datgene wat de burgers zouden willen in hun optiek. Die werden bij dit proces niet concreet zelf geraadpleegd. Juist dit model lijkt in de stad van de toekomst volledig op zijn kop te staan.
In steeds meer gemeenten wordt het quadruple helix-model toegepast, waarbij de overheid, industrie, universiteiten en burgers samenwerken om nieuwe ontwikkelingen van de grond te krijgen. Burgers worden steeds mondiger en stellen hogere eisen aan de inrichting van hun leefomgeving. Hierdoor is deze groep een belangrijke speler in de totstandkoming van een smart city. We raken steeds meer geïntrigeerd door handige apps die ons leven makkelijker maken en benutten die volop. En nu verwachten we dit soort handigheden ook steeds meer in de buitenruimte.”
Wat betekent dit voor overheden, marktpartijen en onderwijsinstellingen?
“De rol van een marktpartij die eerst werd gezien als uitvoerende partij verandert in die van een kennispartner. Ondernemers zorgen ervoor dat ze beschikken over specifieke technische knowhow en innovaties waarmee ze zowel overheden als private partijen kunnen bedienen. Want de smart cityontwikkelingen vragen wel om een andere benadering van de aanbestedende diensten van de overheid. Voorheen werd om een technische oplossing gevraagd en had men deze kennis paraat. Nu zijn er inmiddels zo veel oplossingen, dat het niet meer mogelijk is om over al deze kennis te beschikken.
Hier is kennisoverdracht van bedrijven en onderwijsinstellingen nodig om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen. Voor bijvoorbeeld de beheerder van de openbare verlichting is de vaktechnische kennis van de straatverlichting nu lang niet meer voldoende als je meer wilt met een lichtmast dan enkel licht. Dan gaat het over verschillende communicatienetwerken en talloze informatiedragers. De gemeente heeft een cruciale, bemiddelende rol in dit speelveld.
Het is aan de gemeente om precies uit te vinden wat de inwoners willen, om er vervolgens in het hele scala van nieuwe toepassingen en mogelijkheden de juiste oplossing bij te zoeken. Beide taken zijn zeker niet makkelijk, maar de stad die de mensen centraal stelt en nauw samenwerkt met kennispartners in bedrijfsleven en op universiteiten, heeft de meest leefbare stad en de sterkste lokale economie. Want dat laatste is ook een belangrijke pijler voor het bestaan van een slimme stad.”
Hoe ziet die slimme stad eruit?
“Dat is een goede vraag. Ik denk dat een slimme stad er niet heel anders uitziet dan een gewone stad, maar je beleeft hem wel anders. Een slimme stad is bijvoorbeeld veiliger omdat er geluidssensoren in de straatverlichting zijn verwerkt die ervoor zorgen dat de verlichting maximaal gaat branden als er geschreeuwd wordt, waarbij een camerasysteem in werking kan treden die meteen registreert en doorgeeft aan de politie wat er waargenomen wordt. Er zijn overigens heel veel sensoren die geen directe relatie hoeven te hebben met het licht, maar wel met de lantaarnpaal. Mobiliteit is zo’n voorbeeld. Auto’s zitten ook vol met sensortechnologie en communiceren steeds meer met de openbare ruimte. De lantaarnpaal met al haar sensoren wordt zo een spin in het web.
Verkeersborden zullen niet meer nodig zijn, omdat al die informatie al in de voertuigen zit verwerkt. En minder wegmeubilair is ook weer veiliger. Bovendien kun je via sensoren verkeersstromen op een slimme manier door de stad leiden, waardoor de doorstroom verbetert en de uitstoot meer verspreid wordt over de stad. Een slimme stad zou schoner kunnen zijn doordat de lantaarnpalen waarschuwen als de luchtkwaliteit in gevaar komt, waarna de systemen op diezelfde lantaarnpalen ook daadwerkelijk fijnstof afvangen.
Dit is mogelijk, in Arnhem gebeurt het al. Tot slot is de slimme stad ook een stuk groener dan de huidige steden. Niet alleen omdat het mooi of rustgevend is, maar ook omdat wateroverlast een steeds groter probleem is door de verstedelijking. Het zijn maar enkele voorbeelden, maar een slimme stad is in mijn optiek gewoon een leefbare stad waar het prettig wonen en werken is.”
Is het eigenlijk wel te betalen, al deze ontwikkelingen?
“Op de korte termijn vraagt het wel een financiële investering, maar het levert ons op de lange termijn veel meer op dan we eraan uitgeven. Met een schone, veilige en gezonde stad zullen minder mensen ziek worden en zullen er bijvoorbeeld minder ongelukken plaatsvinden. Dit bespaart ons allemaal uiteindelijk een aanzienlijk bedrag aan ziektekosten. Het is belangrijk dat we de kosten en de baten van de smart city integraal tegen elkaar afwegen. Die zijn namelijk niet terug te vinden in het potje van één individuele ambtenaar of afdeling, maar overschrijden meerdere budgetten.
Daar is nog wel voor nodig dat er meer ontschotting plaatsvindt binnen de overheid; het weghalen van de denkbeeldige schotten tussen de verschillende afdelingen, om gezamenlijk te investeren in de herinrichting van de openbare ruimte. Aan de andere kant moeten we ook bedenken dat de opbrengsten van de slimme stad niet direct op dezelfde plek terugkomen.
Het kan op een hele andere manier geld opleveren of kosten besparen. We zullen de kosten en baten van de slimme stad in ieder geval in een breder maatschappelijk perspectief moeten bekijken.”
Kijk voor meer informatie op www.ziut.nl of bel 026 – 800 19 00.
