Sociologen van universiteiten in Cambridge en Oxford analyseerden de gevolgen van flexibel werk voor werknemers. Ze ontdekten dat ongeveer 4.6 miljoen werknemers in het Verenigd Koningrijk regelmatig te maken hebben met onregelmatige werkuren. Deze uren worden vaak te laat doorgegeven en dit gaat ten koste van hun privéleven en mentale gezondheid.
Verkeerde benadering van flexibel werk
De onderzoekers zagen deze verkeerde benadering van flexibel werk voornamelijk bij supermarkten en in de zorg. Daar werden 3.9 miljoen meer flexwerkers benadeeld door onregelmatige werkuren dan personeel met een nulurencontract.
Nulurencontracten zijn volgens de onderzoekers slechts het topje van de ijsberg op het gebied van onzeker flexibel werk. Deze vergelijking trekken ze met andere contracten waarbij er een minimaal aantal contractuele uren kan worden gegarandeerd.
Ongezonde werkrelatie
De onzekerheid die dit soort flexibele contracten veroorzaken, zorgt voor een ongezonde werkrelatie tussen de managers en werknemers. De laatstgenoemden moeten namelijk soms “bedelen” voor een gunstiger werkrooster om bijvoorbeeld tijd vrij te maken voor hun kinderen.
Aan de andere kant komt het ook voor dat ze juist te weinig uren krijgen dan ze beloofd is. Hierdoor moet het personeel onderling concurreren om een voorkeursbehandeling van de manager. Dit legt onnodig veel druk op de schouders van medewerkers.
Getuigenverklaring uit de eerste hand
Dr. Alex Wood van Oxford University wilde zelf de proef op de som nemen en ging tijdelijk als vakkenvuller werken. Ook hij ervaarde de ongezonde werkrelatie tussen het management en de soms wanhopige vulploegmedewerkers. Hun hele leven stond in het teken van werk door onregelmatige roosters.
Tijdens zijn “veldonderzoek” in de supermarkt zag hij namelijk hoe er regelmatig van het personeel verwacht werd hun diensten op het laatste moment te verlengen of om te ruilen. Hierdoor was de meerderheid ontevreden over hun baan. Sommige collega’s werkten zelfs onbetaald over om van ongewenste uren af te komen.
Analyse van enquêtes
Samen met dr. Brendan Burchell heeft hij vervolgens data verzameld van de European Working Conditions Survey. Uit deze reeks enquêtes bleek dat 14.7 procent van de werknemers uit het Verenigd Koninkrijk regelmatig te maken heeft met roosterwijzigingen op erg korte termijn. Dit percentage is gelijk aan zo’n 4.6 miljoen medewerkers. De resultaten zijn in het onderzoeksrapport Powerful times: Flexible Discipline and Schedule Gifts at Work gepubliceerd.
De data werd vanaf 2005 om de vijf jaar verzameld, en in 2010 was de situatie het ergst. In dat jaar had 18.4 procent regelmatig te maken met een chaotische werkplanning. De daaropvolgende afname verklaart Wood door de toename van werkgelegenheid. Hierdoor hoefden er minder mensen met dit soort regelingen akkoord te gaan.
Stress en onzekerheid
“Dit soort flexibele werkroosters bezorgen medewerkers veel stress en onzekerheid bij het plannen van hun sociale en financiële leven,” zegt Burchell. “Deze ongezonde werkwijze komt erg veel voor in de zorg en retail. En de overheid moet hierbij veel verder kijken dan alleen nulurencontracten.”
Hij voegt hieraan toe dat het hoofdprobleem niet slechts het gebrek aan gegarandeerde uren is, maar dat de contracten weinig zekerheid bieden over welke dagen medewerkers moeten werken en wanneer ze hiervan op de hoogte worden gebracht.
Lees hier meer over flexibel werken
Een neveneffect van bezuiniging
“De eurocrisis heeft de publieke sector door middel van verschillende mechanismen onder druk gezet om kosten te besparen. En de mensen die daar de dupe van zijn geworden hebben meer kans op een verslechterde mentale gezondheid,” zegt Wood.
“Deze mechanismen zijn nulurencontracten en flexcontracten met een minimum aantal uren, maar zonder een vast werkrooster,” voegt Wood toe. En het Verenigd Koninkrijk is daar natuurlijk geen uitzondering in. Hoe is het namelijk in Nederland gesteld met flexibel werk?
Flexibel werk in Nederland
In het begin van 2016 beklaagde Ton Heerts, toenmalig voorzitter van de Federatie Nederlandse Vakbeweging, zich al over de staat van flexibel werk in Nederland: “Nederland is kampioen onzeker werk in Europa. De mentaliteit van zoek het zelf maar uit als werkende, als je ziek bent, als je pensioen wilt of als je werkloos wordt, raakt ons steeds meer.”
Die mentaliteit verweet hij, net als de Britse onderzoekers, vooral de supermarktbranche. Maar sinds begin dit jaar lijkt er een verschuiving te ontstaan naar de tussenbaan: geen vast dienstverband maar een tijdelijk contract van vier jaar. Verschillende supermarkten hebben hiervoor toestemming gekregen van de vakbonden.
De toekomst van flexibel werken
Het rapport Voor de Zekerheid. De Toekomst van Flexibel Werkenden en de Moderne Organisatie van Arbeid van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR), waarschuwt dat vooral jongvolwassenen tegen problemen kunnen aanlopen bij te veel flexibiliteit. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij het kopen van een huis of het stichten van een gezin.
Teruggaan naar de oude situatie is volgens de WRR echter niet mogelijk en ook onwenselijk. Maar het verschil tussen vaste en flexibele dienstverbanden moet wel verkleind worden. Met een van de grootste flexibele arbeidsmarkten van Europa, is het aan Nederland om hier een leidende rol in te spelen.
