Nederland dataland. Een minder bekende term dan de vertrouwde spreuk over de Nederlandse relatie met water. Toch is het land hard bezig om zichzelf op het gebied van digitalisering minstens zo sterk te profileren. In juni dit jaar presenteerde het kabinet de strategie ‘Nederland Digitaal’, met als doel om van Nederland dé digitale koploper van Europa te maken. “Of het nu gaat om mondiale uitdagingen als betere en betaalbare zorg, CO2-reductie, een duurzame voedselvoorziening, hoogstaande logistiek of betere bereikbaarheid: digitale technologieën spelen bijna overal een sleutelrol”, stelt de Rijksoverheid op haar website.
Ook in de wereld van assetmanagement speelt data een steeds belangrijkere rol. Van schepen tot printers tot de betonnen pilaren van een brug: het goed beheren en onderhouden van al deze assets is cruciaal voor de eigenaar om optimaal gebruik te garanderen. Met de komst van steeds slimmere technologieën is gebleken dat data hier een grote rol in kunnen spelen. Neem een schip. Met behulp van sensoren kunnen data verzameld worden over het brandstofverbruik. Die data kan men vervolgens inzetten om het verbruik terug te dringen. “Er zijn namelijk altijd wel een paar kapiteins die nog niet optimaal varen. Dat is terug te zien in het brandstofverbruik”, legt Henk Akkermans uit. En daar blijft het niet bij, voegt de hoogleraar Supply chain management aan Tilburg University toe. Naast zogeheten operations data over het gebruik van het schip, kan ook asset health data verzameld worden om vast te stellen in welke staat het schip zelf verkeerd. Akkermans: “Doet de airconditioning het nog, verbruiken de pompen meer energie dan gebruikelijk is of beweegt het schip langzamer in verband met rotzooi in de motoren? Dat is allemaal af te leiden uit data.”
Gericht verzamelen
Data wil zeggen: de ruwe gegevens die door systemen worden opgeslagen, vertelt Petra Oldengarm, directeur van Cyberveilig Nederland. “Of die data bruikbaar zijn, hangt af van de vraagstelling.” Wanneer een organisatie informatie wil gebruiken om een managementbeslissing op te baseren, is het cruciaal om te weten welke specifieke data hiervoor nodig zijn. Op die manier kan men gericht verzamelen, in plaats van alles meten, opslaan en hopen dat het ooit van pas komt. Tegelijkertijd kan het in sommige gevallen wel degelijk iets opleveren om bijvoorbeeld productiemachines aan te sluiten op het internet of things (IoT) en zo een continue stroom aan data te verzamelen ter analyse van het gehele proces.
Naast het verzamelen van gegevens over hoe goed een asset functioneert, zijn het steeds vaker de digitale systemen zelf die dat functioneren in de eerste instantie mogelijk maken. Het is de software die ervoor zorgt dat de airconditioning, het veiligheidssysteem of bewegende delen het doen. “Wanneer er tegenwoordig iets stuk gaat aan infrastructurele werken, dan heeft dat meestal niets te maken met het ijzer of beton, maar met de software”, bevestigt Akkermans. Softwareproblemen resulteren in de praktijk echter in soortgelijke problemen als een fysiek mankement, namelijk de onbruikbaarheid van het object. De grote treinstoring rondom Amsterdam in augustus dit jaar was daar een goed voorbeeld van. Een samenloop van omstandigheden veroorzaakte een fout in de software van het verkeersmanagementsysteem, waardoor dit niet meer naar behoren functioneerde. Met als gevolg dat het treinverkeer rondom Amsterdam tot stilstand kwam. Met het spoor, de treinen en de stations was niets mis. En toch waren ze onbruikbaar.
Risico’s
Dat soort situaties komen steeds vaker voor, waarschuwt Akkermans. “De niet-fysieke componenten moet je dan ook echt meenemen in smart assetmanagement.” Oldengarm beaamt dat digitalisering het risico op uitval van een primair proces vergroot, al dan niet geholpen door iemand met kwade bedoelingen. Daarnaast brengt connectiviteit en uitwisseling van data risico’s met zich mee op het gebied van integriteit (niet kunnen vertrouwen op de juistheid van de data in een systeem) en vertrouwelijkheid (gevoelige gegevens die onbedoeld in handen komen van onbevoegden). “Digitalisering en informatiebeveiliging moeten dan ook hand in hand gaan”, aldus Oldengarm.
Een andere uitdaging rondom de digitale kant van assetmanagement, is het feit dat er veel elektronica bij komt kijken. Dat maakt de asset health, en daarmee de onderhoudsbehoeften, minder voorspelbaar. “Een fietsband wordt langzaamaan steeds slapper, dat weet je. Een elektronisch fietslampje kan echter al in de eerste minuut van gebruik kapot gaan, of hij doet het een jaar zonder problemen”, licht Akkermans toe. Doordat elektronische en digitale componenten steeds vaker onderdeel uitmaken van een asset, zijn vaste onderhoudstermijnen steeds minder relevant.
Optimaal onderhoud
Aan de andere kant bieden data en software de mogelijkheid om de onderhoudsbehoeften van fysieke assets beter te voorspellen. Er kan bijvoorbeeld gemeten worden hoe vaak een onderdeel is gebruikt, hoe goed het nog functioneert en hoeveel slijtage er optreedt. Een assetmanagementsysteem kan met behulp van al die data tijdig preventief onderhoud adviseren op het meest optimale moment: niet te vroeg en niet te laat. Als voorbeeld van dit zogeheten condition-based maintenance noemt Oldengarm windturbines op zee. Omdat onderhoud in de winterperiode lastiger is, is het van belang op tijd onderhoud te plegen om te voorkomen dat een turbine maanden stil komt te liggen. “Door preventief de juiste onderdelen te vervangen, neemt het risico op uitval af. Het gebruik van data hiervoor kan bovendien kostenverlagend werken, omdat je niet onnodig onderdelen vervangt.”
Akkermans geeft aan dat er eerst een investering zal moeten plaatsvinden om de mogelijkheden van condition-based maintenance optimaal te benutten. Hij legt uit dat het een volledig andere manier van werken is ten opzichte van periodiek onderhoud op vooraf vastgelegde momenten. “De uitdaging is dat we nog niet zo goed weten wanneer iets stuk zal gaan. We hebben big data en kunstmatige intelligentie nodig om deze dingen door te rekenen.” De hoogleraar pleit ervoor om te beginnen met het vrijmaken van een klein budget dat bij de nieuwbouw of renovatie van infrastructuur besteed moet worden aan sensoren die de benodigde data kunnen gaan verzamelen. Hij besluit: “Het is een investering die moeite kost in het begin, maar na verloop van tijd zijn vruchten zeker afwerpt.”
