In Europa en ook in Nederland komen social enterprises in verschillende vormen en maten voor. Sociale en ecologische uitdagingen vormen voor hen een trigger om innovatieve oplossingen uit te denken.
Social enterprises
Zo biedt Tony’s Chocolonely ‘slaafvrije’ chocola aan. Dit doet zij om aan de wereldspelers op de chocolademarkt te bewijzen dat dit realiseerbaar is. Dopper verkoopt Dutch design flesjes, gemaakt van 100% recyclebaar plastics, om mensen ervan bewust te maken dat kraanwater een goed alternatief is voor het steeds maar weer kopen van plastic petflesjes met water en andere frisdranken. Het doel van Dopper is het terugdringen van plastic afval, dat inmiddels een groot deel van onze zeeën vervuilt. Taxi Electric rijdt elektrisch in Amsterdam om de lucht schoon te houden en werft bovendien actief vijftigplussers als taxichauffeurs. Zie voor andere voorbeelden de website van Social Enterprise.NL, de netwerkorganisatie van social enterprises in Nederland. Volgens een onderzoek van McKinsey (2011) zijn er in Nederland ongeveer 4000 social enterprises.
Het verschil tussen een social enterprise en een reguliere onderneming is dat bij de eerste het ondernemen een middel is om de maatschappelijke missie te realiseren. Het maken van winst is niet het hoofddoel, maar het creëren van maatschappelijke meerwaarde wel. Men kan ze zien als hybride ondernemingen.
Sociale ondernemingen in Europa
In diverse Europese landen is er voor dergelijke ondernemingen een speciale rechtsvorm ontworpen of is die in de ontwerpfase. De EU Commissie geeft aan dat in negentien van de negenentwintig EU landen plus Zwitserland dit het geval is. Volgens de EU Commissie leveren social entreprises een belangrijke bijdrage aan de realisatie van de Europese doelstellingen op het gebied van duurzaamheid en ‘inclusiveness’. Lidstaten moeten hen ondersteunen door toegang tot financiering te faciliteren en door het bieden van een geschikte rechtsvorm.
Nederland is een van de toen Lidstaten die geen hybride rechtsvorm heeft ontwikkeld vóór social enterprises. De afgelopen jaren hebben Social Enterprise NL en andere spelers gepleit voor een op maat gemaakte rechtsvorm. Een aantal politieke partijen heeft dat opgepakt en in hun verkiezingsprogramma opgenomen. Dit is terug te vinden in het nieuwe regeerakkoord. Onder “2.4 Economie, innovatiebeleid en vestigingsklimaat”, staat: “Er komen passende regels en meer ruimte voor ondernemingen met sociale of maatschappelijke doelen met behoud van een gelijk speelveld.”
Wet- en regelgeving
Aangezien wetgeving meestal geruime tijd duurt, heeft Social Enterprise NL een jaar geleden het initiatief genomen om een code te laten ontwerpen door een aantal experts, die – zo lang als er nog geen wetgeving is -, geschikt is om een betrouwbaar keurmerk te creëren voor social entrepreneurs. De Code Sociaal Ondernemen is op 1 juli 2017 gepubliceerd. Het doel daarvan is de herkenning en erkenning van social enterprises te bevorderen. Wanneer een social entrepreneur voldoet aan de basisprincipes in de Code, kan deze zich laten registreren in het ‘Register Sociale Ondernemingen’. De registratie is niet vrijblijvend. De social enterprise dient jaarlijks aan te tonen dat zij blijft voldoen aan de principes. Dit wordt getoetst door twee collega-ondernemers, die ook aanbevelingen kunnen geven aan de social entrepreneur. De bedoeling is dat dit systeem van ‘peer-review’ zal leiden tot een ‘community of practice’.
