Buitenspelen heeft grote voordelen op sociaal, maatschappelijk en gezondheidsvlak. Toch wordt het belang van spelen in de openbare ruimte niet voldoende onderschreven, en moet ‘spelen’ concurreren met andere zaken in de openbare ruimte.

Spelen in de openbare ruimte heeft legio voordelen, stelt Anne Koning, voorzitter van de branchevereniging Spelen en Bewegen. “Buiten en vooral samen spelen helpt kinderen om lekker in hun vel te zitten.” Tachtig procent van alle kinderen beweegt minder dan wordt aanbevolen. Buitenspelen kan voor een groot deel van de benodigde beweging zorgen. Ook wordt de sociaal-emotionele en mentale ontwikkeling bevorderd. Dat geldt overigens niet alleen voor kinderen. Ook ouderen willen goed in hun vel zitten en sociaal contact hebben; voor hen is buiten bewegen daarom goed. Tot slot vergroot voldoende buitenruimte de leefbaarheid, sociale cohesie en integratie in een wijk en bieden speelplekken de kans om bewoners te betrekken bij de omgeving. Voor dit soort burgerparticipatie zullen gemeenten actief hun best moeten doen, denkt Koning.

Vervelen is nodig

“Spelen is een recht: ieder kind heeft het recht om buiten te spelen. Het biedt kinderen de mogelijkheid om anderen te ontmoeten, te bewegen en buiten te zijn”, zegt Ilse van der Put. Spijtig genoeg heeft de huidige generatie kinderen vaker blessures met sporten omdat ze weinig buitenspelen en fysiek minder gewend zijn. Van der Put is ‘Bendeleider’ van de Stichting Speeltuinbende, een organisatie die door het hele land speeltuinen test en aanbevelingen doet om ‘inclusief’ spelen te bevorderen: spelen voor kinderen met en zonder handicap. Uit onderzoek is gebleken dat juist het vrije spel – het spel bedenken en de regels bepalen, zonder (veel) toezicht – essentieel is voor de ontwikkeling en creativiteit van kinderen. Voor creativiteit is verveling cruciaal, maar kinderen kunnen daar steeds minder goed mee omgaan, omdat ze bij de minste tekenen van verveling een scherm voorgeschoteld krijgen, aldus Van der Put.

Spelen staat onder druk

Ondanks de voordelen krijgt het belang van spelen in de wijk niet altijd voldoende aandacht. De komende jaren zullen gemeenten in het kader van de Omgevingswet moeten werken aan een ‘omgevingsvisie’. Zij moeten nadenken over gezondheidsbevordering en dat geeft kansen voor speel- en beweegvriendelijke openbare ruimte, verwacht Koning. Wel worden verschillende belangen meegewogen, waardoor spelen moet opboksen tegen parkeerplaatsen, ruimte voor fietsers, verlichting en andere zaken in de openbare ruimte. “Er staat veel druk op de openbare ruimte in Nederland, dus belangen kunnen tegenstrijdig zijn.” De stem van kinderen (maar ook eenzame ouderen) wordt dan niet altijd gehoord, terwijl dit onderwerp vooral hen aangaat.

Een andere zorgelijke ontwikkeling: pauzes op scholen worden steeds korter en veel kinderen moeten tegelijk op een kleine ruimte spelen, stelt Van der Put. “De speelperioden zijn vaak te kort om een spel te bedenken en ontdekken.” Steeds meer scholen hebben een continurooster, waardoor de pauzes korter zijn en kinderen eerder vrij zijn. Als zij dan ook na school niet ‘vrij spelen’, missen ze een belangrijk deel ontwikkeling.

Inclusief spelen

Spelen kan ook bijdragen aan integratie van minderheden, waaronder mensen met een beperking. Van der Put: “Voor kinderen met een beperking is spelen extra belangrijk, omdat zij vaak minder vrije ruimte hebben en onvoldoende bewegen. Zij gaan met een busje naar school en hebben veel begeleiding. Maar ook zij houden van spelen.” Om hun netwerk te vergroten, hebben zij baat bij contacten in de eigen wijk: ze zijn immers niet altijd even mobiel en zelfstandig, en hebben dikwijls beschermende ouders. “De professionals rond kinderen met een beperking moeten het gezin bewust maken van het belang van spelen. Iedereen is erg gericht op de aandoening, terwijl het kind zelf vooral mee wil kunnen doen.” Dit kan ook voor ouders een eyeopener zijn: zelf vaak digitaal opgegroeid, weten zij minder goed hoe zij met hun kind moeten buitenspelen.

Speelvriendelijke gemeenten

Koning houdt zich bezig met lobbyen voor ruimte voor speelplaatsen en het speelvriendelijk maken van de openbare ruimte, maar let ook op bereikbaarheid van bijvoorbeeld scholen en sportclubs. “Worden die aan de rand van de stad gebouwd? Dan komen mensen met de auto. Zorg liever voor goede fietsroutes.” Ook speelse ingrepen zoals gekleurde stoeptegels maken de openbare ruimte speel- en beweegvriendelijk. Het belang van spelen zal meer onder de aandacht gebracht moeten worden bij gemeenten en beleidsmakers, daar is Koning van overtuigd. Al is het lastig om de juiste verantwoordelijke aan te wijzen. Spelen is niet zoals sporten, met verantwoordelijke clubs en besturen, maar is een informele, niet georganiseerde bezigheid. Van der Put: “Nu valt spelen vaak onder de afdeling ‘groen’, waar het sociale domein wordt gemist. Terwijl spelen juist raakt aan sociale doelstellingen: zelfredzaamheid, sociale cohesie en inclusiviteit.”

Stad van de toekomst

« 'Het ligt niet bij steen alleen'

Milieu en klimaatverandering

Richting een aardgasvrije toekomst »