Risicomanagement is een specialistisch beroep, ingevuld door vaak zeer exact opgeleide professionals. In onze westerse wereld is dit vak langzaam verworden tot een sommetje kans berekenen. Als hardcore econometrist ben ik in de praktijk als risicomanager in de jaren 90 gaan beseffen dat echte risico’s niet in kansen te bevatten zijn. Ik heb te veel ‘eens in de tienduizend jaar’- gebeurtenissen meegemaakt om kansen te verwarren met fundamentele onzekerheid. Toch is het werken met
wiskundige modellen de basis voor veel bedrijven. Het geeft comfort en reduceert het gevoel van onzekerheid als we met modellen een getal kunnen uitrekenen. Alleen jammer dat we zo veel vaker door onverwachte gebeurtenissen worden getroffen dan die modellen aangeven. De modellen blijven airbags die werken bij het inparkeren met 15 kilometer per uur maar niet bij een botsing met 150 kilometer per uur.

Risicomanagement in een zeer complexe en onzekere wereld is meer gebaat bij het gebruik van scenario planning of ‘scenariodenken’. Creatief bedenken wat mogelijke, sterk uiteenlopende, scenario’s zijn voor de toekomst, inschatten hoe risico’s met elkaar kunnen samenhangen binnen een scenario, een verhaal hoe we daar dan terecht kunnen komen en dan vooraf inschatten hoe we de consequenties ervan kunnen mitigeren. Het echte fundamentele scenariodenken is een vak op zichzelf, in de jaren 60 door Herman Kahn geïnitieerd maar eigenlijk door maar een beperkt aantal bedrijven structureel als risico-tool
ingezet. Vooral connectiviteit van risico’s wordt door het denken in scenario’s vaak beter zichtbaar. Een bedrijf gaat zelden kapot door een op zichzelf staand incident, maar door een serie van incidenten.

Gastbijdrage van Theo Kocken, hoogleraar risicomanagement VU.